یکی از نگرانی‌های مهم رانندگان هنگام رانندگی و مسافرت، پاره‌شدن تسمه تایم خودرو است و داشتن اطلاعاتی درباره این قطعه، می‌تواند نقش مهمی در کاهش نگرانی‌ها و پیشگیری از وقوع حوادث و کاهش هزینه‌ها ایفا کند.
تسمه تایم چیست؟
تسمه تایم یا تسمه تایمینگ یا تسمه زمان‌بندی موتور، یکی از انواع تسمه‌هایی است که در خودروها استفاده می‌شود. تسمه تایم دارای دندانه‌هایی در طول خود هست که روی دنده‌های پولی سر میل‌لنگ و میل‌سوپاپ قرار می‌گیرند تا از لغزش و جابه‌جایی تسمه در حین کار، جلوگیری کنند. چرا که تسمه تایم باید ارتباط زمانی در کارکردن میل سوپاپ و میل لنگ را برقرار و این ارتباط را طبق همان زمان‌بندی اولیه، کاملا حفظ کند. تسمه تایم در پیشرانه‌های مختلف، متفاوت است و امکان استفاده از تسمه تایم یک پیشرانه برای پیشرانه متفاوت دیگر، ممکن نیست.
تسمه تایم چه کاربردی دارد ؟
تسمه تایم در تمام پیشرانه‌های درون‌سوز از نوع دیزلی یا بنزینی دیده می‌شود. البته در بعضی از پیشرانه‌ها نیز از دنده برای انتقال قدرت و حرکت از میل‌لنگ به میل‌سوپاپ استفاده می‌شود که امروزه این روش دیگر کاربردی ندارد. تسمه تایم به دلیل مواردی مثل کاهش هزینه طراحی و تولید برای خودروساز، هزینه کمتر تعویض و صدای بسیار کمتر از زنجیر، امروزه به شکل گسترده‌ای در پیشرانه‌های خودروها استفاده می‌شود.
برای باز شدن سوپاپ‌ها در زمان مشخص، نیاز است تا ارتباط دقیق فیزیکی بین میل‌لنگ که پیستون را بالا و پایین می‌برد و میل‌سوپاپ که وظیفه باز شدن سوپاپ‌ها را برعهده دارد، برقرار شود. این ارتباط از نظر زمانی نیز بسیار اهمیت دارد و به‌هم‌خوردن این زمان‌بندی دقیق می‌تواند به راحتی مانع از روشن‌شدن موتور خودرو شود. این ارتباط از میل‌لنگ به میل‌سوپاپ را تسمه تایم انجام می‌دهد.
اهمیت تسمه تایم
تسمه تایم از مهم‌ترین قطعات پیشرانه است. اهمیت این قطعه در حدی است که نبود آن مانع از کارکرد و روشن‌شدن موتور خواهد شد و حتی وجود مشکل و ایراد در آن نیز می‌تواند همین اتفاق را در پی داشته باشد. اما این قطعه از جهاتی دارای اهمیت بیشتری نسبت به بسیاری از قطعات پیشرانه است. چرا که در صورت خرابی که شامل پاره شدن یا ردکردن تسمه می‌شود، آسیب به دیگر قطعات موتور وارد خواهد شد. اهمیت تسمه تایم در حدی است که در زمان خرید ماشین و فروش خودرو، از مالک قبلی زمان تعویض آن پرسیده می‌شود تا مالک جدید زمان تعویض دوباره تسمه تایمینگ را بداند. ضمن اینکه در زمان کارشناسی خودرو نیز به این نکته توجه می‌شود.
نشانه های زمان تعویض تسمه تایم
بهترین نشانه برای زمان تعویض تسمه تایم، سرآمدن میزان کیلومتر از کارکرد آن است. همچنین نباید از عمر تسمه تایم بیش از ۵ سال گذشته باشد.
همچنین گاهی مواقع در اثر فرسودگی هرزگردها و بلبرینگ‌های تسمه تایم، صدای این قطعات به گوش می‌رسد که احتمال خرابی آنها و قفل‌کردن ناگهانی این قطعات را افزایش می‌دهد. در این مواقع باید تسمه تایم و مجموعه قطعات آن را بازدید کنیم تا قبل از خراب‌شدن و ایجاد هزینه‌های زیاد، آن را تعویض و تعمیر کنیم.
همچنین می‌توان با باز کردن قاب تسمه تایم و مشاهده چشمی این قسمت، سلامت آن را تا حدودی فهمید. گاهی مواقع فرسودگی تسمه تایم، زودتر از موعد طبیعی آن رخ می‌دهد که با بازدید چشمی می‌توان به این قضیه پی برد. وجود ترک روی تسمه تایم یا کنده‌شدن گوشه‌های دندانه‌های روی آن، خبر از به سررسیدن عمر این قطعه حیاتی و مهم را می‌دهند.
زمان تعویض تسمه تایم خودروهای ایرانی
زمان تعویض تسمه تایم در خودروهای مختلف تا حدود زیادی نزدیک به هم هست؛ اما باز هم توصیه و سفارش خودروساز در این زمینه، تعیین‌کننده خواهد بود. معمولا زمان تعویض تسمه تایم در خودروهای مختلف در حدود ۶۰ تا ۸۰ هزار کیلومتر ذکر می‌شود که بهتر است تا چند هزار کیلومتر زودتر، اقدام به تعویض تسمه تایم کنیم. ضمن اینکه تسمه دارای تاریخ انقضا است و نباید از عمر آن بیشتر از ۵ سال گذشته باشد.
۵۰ هزار کیلومتر: رنو ال۹۰، رنو مگان، کیا ریو
۶۰ هزار کیلومتر: پژو ۲۰۶ با موتور TU3، پژو ۲۰۶ با موتور TU5، پژو ۴۰۵ با موتور XU7، پژو پارس با موتور TU5، پژو پارس با موتور XU7، تارا، تیبا، دنا پلاس، دنا پلاس توربو، دنا معمولی، رانا، ساینا، سمند با موتور EF7، سمند با موتور XU7، سمند سورن با موتور EF7، سمند سورن با موتور XU7، شاهین، کوییک
۸۰ هزار کیلومتر: پراید
علائم خرابی تسمه تایم
خرابی تسمه تایم به دو صورت است که یا به کل پاره شده یا اینکه چند دنده از آن اصطلاحا رد کرده است. در حالت اول که موتور خودرو خاموش می‌شود و در صورت استارت‌زدن که البته آسیب به موتور وارد می‌کند، موتور خودرو روشن نخواهد شد. در حالت دوم نیز ممکن است موتور خودرو روشن شود؛ اما به‌درستی کار نکند که باز هم در صورت احتمال ردکردن تسمه تایم، نباید به آن استارت زد. چرا که باز هم احتمال برخورد سوپاپ و پیستون‌ها وجود دارد. در این گونه مواقع بهتر است تا با مکانیک و کارشناس خودرو مشورت کنیم و خودرو به‌صورت خاموش تا تعمیرگاه حمل شود.
دور موتور غیر عادی
گاهی مواقع تسمه تایم پاره نشده و فقط به علت فرسودگی و ایراد در تسمه و دیگر قطعات آن مثل هرزگردها و بلبرینگ و تسمه سفت‌کن، باعث ردشدن یک یا دو دندانه از تسمه تایم می‌شود. در این مواقع، دور موتور خودرو، طبیعی نیست و موتور در حالتی کار می‌کند که انگار یک یا دو سیلندر از موتور، فعالیتی ندارد. همچنین حتی گاهی مواقع پیش می‌آید که موتور خودرو درست کار می‌کند اما نمی‌تواند به سرعت‌های بالا برسد و افزایش شتاب خودرو نیز مثل وضعیت استاندارد نیست.
از بین رفتن دندانه های تسمه
بازدید چشمی از تسمه تایم، یکی از راه‌های مشاهده سلامت و بررسی وضعیت آن است. وجود ترک روی تسمه و یا ساییدگی روی آن و یا کنده‌شدن بعضی از قسمت‌های دنده، خبر از خرابی این قطعه می‌دهند.
ایراد در استارت و حرکت خودرو
وقتی که تسمه تایم پاره شده یا چند دندانه از آن رد شده است، تایم خودرو به هم خواهد ریخت. اگر تسمه پاره شده باشد، موتور خودرو روشن نخواهد شد و اگر فقط چند دنده از تسمه رد شده باشد، ممکن است موتور خودرو روشن شود؛ اما به درستی کار نکند.
پارگی تسمه دینام
در بعضی از موتورها مثل موتور XU7 که روی انبوهی از خودروهای پژو و سمند موجود در کشورمان نصب می‌شود، پارگی تسمه دینام می‌تواند باعث برهم خودرو تسمه تایم شود. در این پیشرانه به خاطر طراحی آن، تسمه دینام که اتصال‌دهنده سر میل‌لنگ، دینام و کمپرسور کولر است از کنار قاب تسمه تایم موتور رد می‌شود.
خرابی و مشکلات در پولی‌های هرزگرد تسمه دینام یا سیستم تسمه سفت‌کن، باعث خرابی بلبرینگ‌های آن و سفت شدن تسمه، کش‌آمدن و فرسودگی آن می‌شود. به‌مرورزمان لایه‌های تسمه از هم جدا می‌شوند و تسمه به آخر عمر خود نزدیک می‌شود.
اما مشکل از همین‌جا شروع می‌شود. دیده شده خودرویی که تسمه دینام آن در حال پاره شدن است، از نظر تایم موتوری دچار مشکلاتی می‌شود. با کنده‌شدن تکه‌های تسمه و گذر از قاب نه‌چندان محکم تسمه تایم که دقیقا در کنار عبور تسمه دینام قرار دارد، این تکه‌ها و ریزه‌تسمه‌ها وارد قسمت تایم خودرو می‌شود و با نشستن در بین دندانه‌های پولی تایم، موجب ردکردن تسمه و به‌هم‌ریختن تایم موتور می‌شوند. در این لحظه پیشرانه ناگهان با کمی سروصدای عجیب خاموش می‌شود.
با معاینه تسمه تایم می‌بینیم که تسمه سالم است و در صورت استارت‌زدن، به درستی می‌چرخد؛ اما پیشرانه روشن نمی‌شود. در این‌جور مواقع خاموشی‌های ناگهانی، سریعا به چک‌کردن تسمه تایم بپردازیم تا از استارت‌زدن‌های بی‌مورد و خرابی‌های بیشتر جلوگیری شود.
پیامدهای پارگی تسمه تایم
پاره شدن تسمه تایم در بعضی از خودروها که به خاطر نوع طراحی، سوپاپ‌ها و پیستون با هم برخورد نمی‌کنند، فقط باعث خاموشی پیشرانه خواهد شد. در این‌گونه موتورها با تعویض تسمه تایم، می‌توان موتور را دوباره استارت زد و آن را روشن کرد.
اما در موتورهای جدید به دلیل تراکم بالا، سوپاپ‌ها در زمان باز بودن از محل پیستون در نقطه مرگ بالا هم پایین‌تر خواهند آمد. در نتیجه با پاره شدن تسمه تایم، حرکت سوپاپ‌ها متوقف خواهد شد و در نتیجه پیستونی که به سمت بالا در حال حرکت است، با سوپاپ‌ها برخورد خواهد کرد و باعث آسیب‌دیدن آنها خواهد شد.
یکی از عوامل آسیب‌رسان به سلامت تسمه تایم، شتاب‌گیری‌های شدید به‌صورت مداوم و معکوس کشیدن‌های سنگین یا بکسل‌کردن ماشین در زمان خرابی استارت خودرو است که باعث وارد شدن تنش زیادی به تسمه تایم می‌شود.
آزمایش سلامت تسمه تایم
باید بدانیم که بهترین راه و بی‌ضررترین راه برای تست پاره بودن تسمه یا سلامت آن، باز کردن قاب‌های اطراف تسمه تایم و مشاهده چشمی این قطعه هست. اما گاهی مواقع این کار ممکن نیست یا تخصص و آچار لازم را نداریم. بهتر است تا خودرو را در دنده یک بگذاریم و به‌آرامی آن را حرکت دهیم. اگر تسمه پاره باشد، به خاطر باز ماندن بعضی از سوپاپ‌ها، تراکم در سیلندر به خوبی صورت نمی‌گیرد و در نتیجه، عامل مقاومی در سیلندر نداریم که در برابر هل‌دادن ما مقاومت کند. البته باید در نظر داشت که این کار را به‌آرامی انجام دهیم تا آسیبی به پیستون و سوپاپ‌ها وارد نشود.
سوالات متداول
عمر مفید تسمه تایم چقدر است؟
عمر مفید تسمه تایم در خودروهای مختلف، متفاوت است؛ اما نباید بیشتر از ۵ سال از تولید آن گذشته باشد. در اولین تعویض تسمه تایم، زمان تعویض به سفارش خودروساز بستگی دارد که می‌توان زمان توصیه‌شده توسط خودروساز را در دفترچه تعمیر و نگهداری خودرو دید. اما اگر تسمه تایم اولیه تعویض شده باشد و در دفعات دوم به بعد قرار داریم، معمولا برای بسیاری از خودروها گفته می‌شود که در زمان رسیدن به کارکرد ۶۰ هزار کیلومتر به فکر تعویض تسمه باشیم. این زمان برای برخی از خودروها تا ۸۰ هزار کیلومتر نیز گفته می‌شود. البته باید در نظر داشت که نوع رانندگی و میزان زمانی که در ترافیک می‌گذرانیم، موثر هستند که با توجه به این موارد، بهتر است تا همیشه چند هزار کیلومتر زودتر اقدام به تعویض تسمه تایم کنیم.
استارت‌زدن بعد از پاره شدن تسمه تایم باعث چه چیزی می‌شود؟
این کار در خودروها به دو صورت نتیجه می‌دهد. در خودروهایی که با پاره شدن تسمه تایم، سوپاپ به پیستون برخورد نمی‌کند، اتفاق خاصی نخواهد افتاد و فقط پیستون‌ها به‌صورت آزاد با صدایی خاص در سیلندر حرکت می‌کنند که نشان از پاره شدن تسمه تایم است. اما در اکثر موتورها که پاره شدن تسمه تایم باعث برخورد پیستون و سوپاپ می‌شود، در صورت استارت‌زدن، پیستون و سوپاپ‌ها با هم برخورد می‌کنند و منجر به کج‌شدن سوپاپ تا شکستن پیستون و حتی آسیب به سرسیلندر خواهد شد.
آیا ردکردن تایم می‌تواند به موتور خودرو آسیب بزند؟
این اتفاق بستگی به این دارد که چند دندانه از تسمه تایم رد شده باشد. گاهی مواقع با دو دندانه ردکردن تسمه تایم، اتفاقی نمی‌افتد و فقط کارکرد موتور دچار اختلال می‌شود. اما در بعضی مواقع نیز باعث برخورد سوپاپ و پیستون می‌شود و آسیب‌های زیادی به موتور وارد می‌کند. در خیلی از مواقع، بکسل ماشین یا
تستر های باتری و دینام
تستر های باتری و دینام گروه صنعتی اصل ترونیک
برای دریافت اطلاعات و مشاوره تخصصی با ما تماس بگیرید
044-3233-7926
0914-941-4288
برای دریافت اطلاعات و مشاوره تخصصی با ما تماس بگیرید
044-3233-7926
0914-941-4288
برای دریافت اطلاعات
و مشاوره تخصصی با ما تماس بگیرید
044-3233-7926
0914-941-4288
کانال آپارات اصل ترونیک
